Arapça Dilbigisi Sarf - Zeynep Atay
Bu Arapça Dilbilgisi Sarf kitabı; günümüzde uygulanan usullerden istifade edilerek medrese usulüne hitap eden bu eserin özelliği: konunun iyi ve hızlı anlaşılmasına yardımcı olan şematik tanımlarla, gereken yerlerde misallerin çokça olmasıyla beraber her konunun bitiminde test alıştırmalarla istenilen bir kitap içeriğini bulundurmaktadır.
TAKRİZ
İlahi fermanla insanı kan pıhtısından yaratarak, ona gözler, kulaklar ve akıl bahşeden, sonra ona Kur'anı ve beyanı, konuşmayı öğreten Rabbimiz Allah'a -celle celâlühü- hamd-ü sena olsun.
Alemlere rahmet olarak gönderdiği Sevgili Peygamberimize, ailesi ve ashabına selam olsun. Ve kıyamete kadar onları takip edenlere...
Sosyal kurumlar arasında toplumu ve onun değerini meydana getiren, koruyan ve yükselten en önemli kültürel unsurların din, dil ve sanat olduğu sosyolojik bir gerçektir. Yüce Allah -celle celâlühü- insanları doğru yola, karanlıklardan aydınlığa çıkarmak üzere, kendinden öncekileri teyid eden son kitabı Arapça olarak indirmiştir. O dönemlerde araplar edebiyat dalında ileri düzeyde idiler. Şiirler söylenir, hutbeler verilirdi. Herkes fasih bir dil konuşurdu. Kur'anı Kerim onların bu fasih lehçesi üzere inmiştir. Din ve dil Kur'anı Kerim'in iki temelini teşkil etmiş sanat ise; içinde Kur'anı Kerim tilavet ve kıratinin önemli bir şekilde yer almasıyla bir bütünlük meydana getirmiştir. Bu sebeple müslüman toplumlarda Kur'anı okumak, anlamak, ezberlemek ve usülüyle kıraat etmek Hz. Peygamber Sallallahu Aleyhi vesellemin devrinden bu yana artan bir ilgiye mazhar olmuştur.
Başta Kur'an-ı Kerim ve Hadis-i şerifler olmak üzere, anakaynak teşkil eden dini eserlerin Arapça ile yazılması, başlangıçtan beri müslümanlar tarafından bu dilin öğrenilmesini bir zaruret haline getirmiştir. Müslüman devletler arasında başlayan ve gün geçtikçe de gelişen ilişkiler, bu dilin öğrenilmesine aktüel bir önem kazandırmıştır.
Eskiden Arapçanın öğrenilmesi için bir çok eser yazılmış bizlere sunulmuştur. Geniş ve zengin islam kültürünün tabii netice ve meyvesi olan eskimez, ölmez eserler, bütün dünya kütüphanelerine önemli değer vermektedir. Kanımıza işlemesine bağdaştığımız bu kültür hazinesinin anahtarı Arapçadır. Bu sebeple atalarımız Arapçayı, sahipleri kadar benimsemiş ve incelemişlerdir.
Dünyanın hemen her dilinde Arap dil bilgisine dair, çeşit çeşit yazarların yazmış olduğu kitaplar bulmak elbette mümkündür. Fakat Kur'an eğitimi dini eğitimin mihverini oluşturduğu bir gerçektir. Din eğitimi veren kuruluş ve müesseselerde Arapçanın ders olarak konması ve hatta ihtisasa yönelik çalışmalar bu konuya dair eserlere olan ihtiyacı daha da artırmış bulunmaktadır. Kaleme alınan nice kitaplar kendi mahiyetinde memnunlukla kayda değer incilerdir. Ancak, her kitap kendine mahsus bir özelliğe sahip olarak yazılmaya ihtiyaç duyulmuştur. "Arapça Dilbilgisi Sarf " kitabının özelliği, -kitabın tanıtımında izah edildiği gibi - günümüzde uygulanan usullerden istifade edilerek medrese usulüne hitap eden bu kitabın bir özelliği, konunun iyi ve hızlı anlaşılmasına yardımcı olan şematik tanımlarla, gereken yerlerde misallerin çokça olmasıyla beraber her konunun bitiminde test alıştırmalarla istenilen bir kitap içeriğini bulundurmaktadır.
Klasik kitaplardaki bilgileri aynen tekrar etmenin kitap sayısını artırmaktan başka bir yararı olmayacağı, ancak, böyle bir yenilik getirme gayreti gösterme çalışmalarıyla hazırlanmış olan bu eseri takdir ediyorum. İstifade edilme cihetinden okunulmasını tavsiye ediyorum. Bu çalışmayı aşkla, zevkle, azimle hazırlayan Zehra Şerbetçi, Zeynep Atay ve Ebru Bardakçı talebelerimizi tebrik ediyor, daha nice bu yolda yazılacak eserlere imza atmalarını müyesser kılmasını Rabbimden niyaz ediyorum.
Fatma TEMİR , Eğitimci
ÖNSÖZ
Gelişen medeniyet şartlarıyla hep değişiklik, yenilik arayan bizler arayaduralım... Ceddimiz mimarîde, sanatta, edebiyatta, ilimde öyle şaheserler ortaya koymuş ki onlar gibisini yapmak şöyle dursun anlamaktan veya kıymetini ikrar etmekten aciziz...Rabbimizin lutfu keremiyle kıymetini O'na tabiiyyetten almış olan Ceddimizin hayranıyız... Tohum çatlar da bilmem kafa nasıl çatlamaz Yeni odur ki solmaz, pörsümez, bayatlamaz...
Şair ne güzel söylemiş... Yeni o ki solmaz pörsümez ve bayatlamaz... Arapça tedrisatında kullanılan yüzlerce eser arasından İmam-ı Azam'ların, İmam-ı Birgivî'lerin eserleri halâ yerini muhafaza etmektedirler... Daha doğrusu şiirdeki solmazı temsil etmekteler...Allah-u Teala'ya hakkıyla itaat edenlerin eserleri de eskimiyor.
Malumdur ki Arapça tüm diller arasında özel bir yere sahiptir. Çünkü o İslam'ın temel kaynağı hükmü kıyamete dek geçerli Kur'an ve Hadis'in orijinal dilidir. Bu durum ona diğer dillerden farklı özellikler kazandırmıştır. Bu özelliklerden biri de ciddi anlamda değiştirilmesinin mümkün olmamasıdır. Zira o müslümanın hayatını O'na göre tanzim ettiği Kur'an'ın dilidir. Korunulacağı vaad edilmiş ilahi eserin dilidir işte.
Bundan olmalı ki Sarf ve Nahiv üzerine kaç yüzyıl önce yazılmış ve asırlardır okutulmuş Emsile-Bina-Maksut-Avamil-İzhar kitapları bu lisanı öğrenmek isteyenlerce hala tercih edilmektedir. Onlara şerh veya haşiye olarak yazılan bir kısım eserler de aynı niteliktedir. Önceleri sırf Araplar kullandığı için pek detaylı incelenmeyen Arapça, İslam'ın her millete yayılmasıyla daha çok incelenmiş ve kaideleştirilmiştir. Mektubât-ı Rabbani'nin 1 .cilt 292.mektubunda zikrolunduğu gibi Sibeveyh ve o'nu takip eden birkaç yüz yılın (14.15.16. asırların) alimlerinin kattığı yeni fikirlerle Arapça bir ilim olarak o devirde zirveye ulaşmıştır. Bu günde hala o kaynaklardan beslenmektedir.
Eskimez eserlerimize tebeıyyet bir isabettir. Nitekim Arapça'da otorite şahıs İmam-ı Birgivî Şerhu-I Kifayede İmam-ı Azam'a (r.h) farklı düşen bir görüşünü açıklarken "onlar bizden çok büyük" diyerek saygısını ve ittibasını dile getirmiştir. Eskimez büyüklerimize ve eserlerine tabi olmak isabet olduğu gibi, bu eserleri hitap ettiği kitlenin ihtiyacına uygun bir tarzda açıklamanın da ayrı bir isabet olacağı kanaatindeyiz. İşte bu nedenle mezkur kitapların, onlara yapılan şerhlerden ve başka kaynaklardan da alıntılar yaparak tedrisata uygun bir tercümesini yapma ihtiyacı duyduk...
Bu kitaplarda bulunmayan alıştırmalar, testler, meseleler ve daha bol misalleri de ekleyerek hazırladığımız bu kitabın samimi istifade gözüyle bakan herkese çok faydalı olacağı inancındayız. Bununla beraber bu ilimde ehil kardeşlerimizin daha güzele ulaştırmak kastıyla, dürüst niyetle yapacağı eleştirilere de açık olduğumuzu bildiriyoruz. "Hatasız kitap Kur'an dır" kaidesince hatalar bizden güzellikler Rabbimizin fazlındandır.
Üstadımızın himmetiyle tamamlanan bu çalışmadan istifade edenlerin öncelikle bizi yetiştiren ve bize her imkanı sağlayan kıymetli büyüklerimize, sonra bu çalışmaya emeği geçen arkadaşlarımıza ve bu acizlere dünya âhiret selameti için dua etmelerini rica ediyoruz.
Ayrıca yaklaşık bir sene süren bu kitabımız zarfında bizlere içtenlikle yardım eden talebelerimizden önce Rabia Öztürk'e sonra Rabia Böcek'e çok teşekkür ediyoruz. Rabbimizden kendilerini iki cihanda selamet üzere kılmasını diliyoruz...
Gayret kuldan, muvaffakiyet Allah-u Azimüşşan'dan dır.
19.07.2004
M. Zeynep Atay
KİTAP HAKKINDA
Elinizdeki kitabın hazırlanmasında bir nebzede olsa günümüzde uygulanan usullerden de istifade edilerek medrese usûlüne hitap eden eserler esas alınmıştır.
Bu kitap her türlü teferruâtı içeren bir kitap olmayıp; Emsile-Bina-Maksud isimli eserlerin tercümesi niteliğindedir. Ancak sarf ilmini öğrenmek isteyenlerin mutlaka bilmeleri gereken konular hakkında gerekli teferruat ayrıca verilmiştir.
Okuyucuya kolaylık sağlaması için Bina ve Maksud kısımlarının birebir tercümesi olan bölümler koyu renkle yazılmış, tercüme esnasında dilimize göre meseleyi netleştirmek için katılan ifadeler parantez içine alınmış, izah gereken mevzular için ayrıca eklemeler yapılmıştır. Kitabın dilinin en kolay anlaşılır şekilde ve mübtedi ile müntehiye hitap edecek tarzda olmasına çalışılmıştır.
Konu izah edilirken kayda değer bir inceliği ortaya çıkaran mevzular soru-cevap tarzıyla veya not başlığı altında verilmiştir. Hassaten ilme ziyade meraklı olanların ilgisini çekecek ince ayrıntılara da tenbih ve dipnot bölümlerinde değinilmiştir. Bununla beraber konunun iyi ve hızlı anlaşılmasına yardımcı olan şematik tanıtımlar, gereken yerlerde bol misaller ve belli aralıklarla alıştırmalar hazırlanmış; her konunun bitiminde test çalışmaları düzenlenmiştir.
Bu kitap, benimsemiş olduğumuz aşamalı eğitimin gereği olarak Sarf (1) ve Sarf (2) başlıkları altında iki bölümden oluşmuştur.
Sarf (1); harflerin yazımı, bazı harfler hakkındaki özel bilgiler, terkipler ve mahfelerin kısaca anlatımından oluşan Arapça'ya giriş bölümü Emsile, Bina ve Maksud isimli eserlerin tercümelerinden meydana gelmiştir.
Sarf (2) ise; bilinmesi lüzumlu olup Sarf (1) de değinilmeyen veya değinilse bile ana hatlarıyla izah edilen mevzuların ayrıntıları için düzenlenmiştir.
Sarf (1) bölümünün güzelce bitirilip biraz zaman aşımı bırakılması, sonra bu bölümün tekrarıyla beraber Sarf (2) bölümünün işlenmesi yerinde olacaktır.
Yazılışta meydana gelen güçlükten dolayı Arapça kelimelerin latin alfabesine nakli esnasında asıllarına (transkripsiyona) yeterince riayet edilememiştir; şimdiden özür dileriz.
Samimi bir niyet, düzenli bir çalışma, iyi bir takip, sabır ve kararlılıkla yola çıkanlara bu eserin çok menfaatli olacağına inanıyoruz.
Çalışmak bizden muvaffakiyet Rabbimizdendir.
